تاریخچه استفاده از دیوار سنگی مالون

سنگ از مصالح طبیعی و عمده ای است که گذشته از کاربرد فراوان آن در راه سازی، پل سازی، و دیوارهای نگهدار یا حائل در بیشتر ساختمان های روستایی و شهری، مناطق کوهستانی نیز به کار می رود. طبق آمار عمومی سال 55 ساختمان های سنگی ساخته شده در روستاهای سراسر کشور در دوره پبج ساله از سال 1346 تا 1350 افزون بر 71،000 واحد بوده است.

این آمار همچنین تعداد ساختمانهای سنگی را بیشتر از ساختمان های آجری (54,000 واحد) نشان می دهد. ولی متاسفانه چگونگی ساخت اینگونه ساختمان های سنگی از نقطه نظر مسائل فنی و اجرایی چندان رضایت بخش نیست و روش های آن هنوز همان روش های سنتی روستاییان و معماران و بناهای محلی است.

مشخصات کلی سنگ های طبیعی برای مصارف ساختمانی

سنگ از مصالحی طبیعی است که در بیشتر مناطق ایران، به فراوانی یافت می شود. برخی از انواع آن دارای دوام بسیار زیاد است و از مصالحی است که می توان از آن به تنهایی و بدون استفاده از ملات (به صورت خشکه چین) برای دیوارهای حصار استفاده کرد.

سنگ طبیعی در رنگها و مشخصات گوناگون وجود دارد و به همین دلیل، برای منظورهای مختلف ساختمانی به کار می رود. سنگ به وسیله اره برقی، پتک، چکش، قلم، تیشه و ابزارهای گوناگون دیگر به شکلها دیگر به شکل ها و اندازه های متفاوت در می آید. ظریف و شکننده نیست و حمل و نقل آن از این جنبه آسان است و به دلیل داشتن نمای زیبا در بسیاری از بافتهای دیوارهای سنگی، نازک کاری(پوشش) داخلی و خارجی ضرورت ندارد.

تعاریف عمومی برای دیوارسازی سنگی

تعاریف انواع سنگ هایی که در دیوارسازی سنگی مصرف می شوند.

1- سنگ های رودخانه ای

این سنگه در جریان حرکت و غلطیدن در مسیر رودخانه و برخورد با یکدیگر و بر اثر عمل فرسایش آب بر روی آنها، گوشه های تیز و لبه دارشان ساییده شده و سطح آنها به صورت تقریبا” صیقلی درآمده است.

1-1- سنگ قلوه رودخانه ای

این سنگ، سنگی رودخانه ای است که حداقل قطر آن از 5 سانتیمتر بیشتر باشد. کوچکترین اندازه سنگ قلوه که در دیوارسازی سنگی مصرف می شود، 15 سانتیمتر است. قلوه سنگ های با قطر کوچکتر از 15 سانتیمتر به عنوان سنگ های پرکننده در میان دیوار مصرف می شوند.

 

2-1- سنگ های کوهی

این سنگها، بیشتر لبه تیزند و مستقیما از معدن سنگ و رگه کوه استخراج می شوند. عملیات استخراج به شیوه های گوناگون انجام می کیرد، مانند استفاده از مواد سوزا (منفجره)، پتک و قلمهای بزرگ، و یا چکشهای ضربه ای هوای متراکم (دج بر)، سنگهایی را که بدین شیوه ها از معدن استخراج می شوند، اگر دارای حجم بزرگ باشند، اصطلاحا سنگ قله (coupe) می نامند. چنین سنگهایی را بنا به سفارش خریدار، در معدن و یا در کارگاه ساختمانی به اندازه های لازم قواره می کنند.

 

1-2-1- سنگ های لاشه

این سنگها در حین عملیات استخراج، یا در پی مراحل مختلف قواره کردن سنگها، به دست می آیند. سنگهای لاشه شکل خاصی نداشته و دارای بر یا سطوح مشخصی نیستند، و همان گونه که از معدن به دست آمده اند، بدون هیچ گونه حک و اصلاح به کارگاه ساختمانی حمل می شوند. بنابراین تعریف، استفاده از سنگ لاشه، بدون اینکه گوشه های تیز و لبه دار آن گرفته شود، در دیوارسازی سنگی مجاز نیست، مگر با قطر کمتر از 15 سانتیمتر که آن هم فقط به عنوان سنگهای پر کننده در میان دیوار مجاز می باشد.

 

2-2-1- سنگ قواره

هنگامی که گوشه های تیز و برنده سنگ لاشه را با چکش یا پتک بگیرند، سنگ بدست آمده ” سنگ قواره” نامیده می شود. کوچکترین اندازه سنگ قواره 15 سانتیمتر می باشد.

 

3-2-1- سنگ بادبر یا رگه ای یا سنگ مالون

این نوع سنگ، سنگی است که در هنگام استخراج از معدن به کمک پبک، آن را به صورت تقریبی مکعب مستطیلی در می آورند و سپس در کارگاه، سطح نمای آن را حدودا به صورت چهارگوش (مربع یا مستطیل) شکل می دهند. این کار، برای داشتن درزهای افقی و قائم در دیوارهای رجدار و همچنین برای نظم بخشیدن به نمای دیوار انجام می گیرد. ریشه سنگ، از طرف نما به طرف دم سنگ ، با استفاده از پتک کمی لاغرتر می شود تا عمل کنار هم قراردادن سنگها به راحتی صورت گیرد. حداقل عرض و ارتفاع سنگ بادبر به ترتیب 20 و 15 سانتیمتر و اندازه بارسنگ (بیرون زدگی (برجستگی) سطح نمای سنگ، نسبت به بر سنگ، بار سنگ نامیده می شود.) حداکقر 4 سانتیمتر است.

با توجه به کاربرد سنگ مالون در اجرای انواع دیوارها به بررسی سنگ مالون و قیمت آن و مقایسه دیوارکشی با سنگ مالون نسبت به سایر دیوارهای حائل می پردازیم.

 

اجرای دیوارهای سنگی

دیوار خشکه چین با سنگ قلوه رودخانه ای و نمای طبیعی

در این نوع دیوار از سنگ های قلوه رودخانه ای، با قطر بیش از 15 سانتیمتر، استفاده می شود. به این ترتیب که این سنگها را بدون استفاده از ملات (به صورت خشکه چین) کنار هم می چینند. سنگها باید با هم جفت و جور شوند تا ضخامت درزها به حداقل برسد و فضای خالی بین سنگها هر چه ممکن است، کمتر بشود. سنگهای کوچکتر و ریزتر را برای پر کردن فاصله سنگهای بزرگ به کار می بریم. هر چه فضای خالی بین سنگها کمتر باشد، ایستایی دیوار بیشتر خواهد بود. در پایینترین رج (ابتدای کار) و در گوشه ها، باید از سنگهای بزرگتر رودخانه ای استفاده کنیم تا دیوار، ایستایی و مقاومت لازم را پیدا کند. برای حفظ تعادل و ایستایی دیوار، باید در هر 5/1 مار ارتفاع کار، یک درز افقی سراسری ایجاد کرد تا روی آن دوباره سنگهای بزرگتر چیده شود (مانند آغاز کار). این نوع دیوار سنگی خاصیت باربری ندارد و از آن فقط به عنوان دیوار حصار و جداکننده در باغها و فضاهای باز، استفاده می شود. این دیوارهای سنگی، به دلیل مشخصات ویژه چیدن سنگها، دارای رج نخواهند بود. زیبایی نما و استحکام دیوار، به مهارت و تجربه بنای سنگ کار بستگی دارد. نمای سنگها به همان حالت طبیعی باقی می ماند. حداقل ضخامت این نوع دیوار سنگی، 60 سانتیمتر و حداقل نسبت ضخامت به ارتفاع در این دیوار، یک سوم است. وزن سنگها باید به اندازه ای باشد که یک کارگر بنا یا سنگ کار بتواند آنها را حمل کند.

 

دیوار با سنگ قلوه رودخانه ای و نمای طبیعی

این نوع دیوار چینی سنگی، شبیه به دیوار خشکه چین با سنگ قلوه رودخانه ای است . با این تفاوت که قلوه سنگ ها را همراه ملات، بدون ایجاد درز افقی، روی هم می چینند. قلوه سنگها باید کاملا در ملات غرق شوند و فضای خالی بین آنها به وجود نیاید. همچنین، سنگها نباید بدون استفاده از ملات با یکدیگر تماس داشته باشند. با این ترتیب، دیگر لزومی ندارد که فضاهای خالی بین سنگها را با قلوه سنگهای ریز پر کرد زیرا این فضاها با ملات پر می شود.

اطلاعات بیشتر :

این یکی از رایجترین روشهای دیوارچینی سنگی در روستاهای کشورمان می باشد که با آن، دیوار اتاقها(خانه ها) را می سازند. چون در این روش، نیاز به چکس کاری و خرد کردن سنگ نیست، کار آن راحت و کم دردسر است. نمای سنگها تیز به همان حالت طبیعی خود باقی می ماند. اما متاسفانه، دیوارهایی که با سنگ رودخانه ای ساخته می شوند، به دلیل شکل طبیعی سنگها و عدم انتقال نیروها به طور یکنواخت، خاصیت باربری بسیار ضغیفی دارند. بنابراین، استفاده از این نوع دیوار به عنوان دیوار باربر صحیح نیست و فقط برای دیوار غیر باربر توصیه می شود. حداقل ضخامت قابل قبول این دیوارها 50 سانتیمتر است.

از این روش دیوارسازی، در شهرها نیز به صورت تزئینی استفاده می شود، به این صورت که از سنگ های قلوه و با رنگ های متنوع طوری استفاده می شود که قسمت کوچکی از سنگها بیرون از ملات دیوار باقی مانده و ملات، در نما، خود را بیشتر می نمایاند. اما نباید فراموش کرد که این روش صرفا تزئینی است و خاصیت باربری ندارد.

 

دیوار با سنگ کوهی بادبر یا سنگ مالون، با رجهای نامساوی و نمای کلنگی

این دیوار، به طور عمده، با استفاده از سنگهای بادبر، سنگ مالون و سنگهای قواره ساخته میشود. به طوریکه نمای سنگ های مالون، که در 3 شکل راسته، کله، و عمقی مورد استفاده قرار می گیرند، تشکیل نمای دیوار را می دهند. در پشت این سنگها، سنگهای قواره ای قرار دارند که با سنگ های مالون قفل و بست می شوند. (به صورت کله و راسته). در میان دیوار و در فواصل بین سنگهای قواره و سنگ مالون، هر جا که لازم باشد، می توان از سنگهای لاشه با قطر کمتر از 15 سانتیمتر نیز به صورت غرقه در ملات، به عنوان سنگهای پر کننده، استفاده کرد.

سنگهای مالون به دقت در کنار هم و در یک رج افقی، به کمک ملات مستقر می شوند. به طوی که حداقل فاصله بین دو درز قائم در دو رج متوالی، 10 سانتیمتر می باشد.

از دیوار سنگی مالون، در صورت رعایت نکات فنی، می توان به عنوان دیوار بادبر استفاده کرد. موارد استفاده از این دیوار، گوناگون می باشد ولی بیشتر به عناون دیوار بادبر یک رونما، به کار برده می شود.

 

چه دیوارهایی جایگزین دیوار سنگی مالون هستند؟

دیوار حائل خاک مسلح جایگزین بسیار مناسبی برای دیوارهای سنگی مالون می باشد جهت مشاهده مقاله کامل دیوارهای حائل با نمای گلدان بتنی کلیک نمایید.